Johann Wolfgang Goethe (28.VIII.1749 – 22.III.1832), najwybitniejszy niemiecki poeta okresu romantyzmu oraz czołowy autor okresu zwanego okresem „burzy i naporu”, którego nazwa pochodzi od tytułu dramatu Maxymiliana Klingera „Sturm und drang” (1776). A za którego narodziny uważa się spotkanie jesienią 1770 roku w Strassburgu grupy przebywających tam młodych pisarzy z Johannem Gottfriedem Herderem, filozofem i teoretykiem literatury. Należeli do niej : Johann Wolfgang Goethe, Johann Heinrich Jung-Stilling, Jacob Michael Reinhold Lenz oraz Heinrich Leopold Wagner. Heider i Goethe za źródło inspiracji artystycznej przyjęli rodzimą tradycje historyczną , osiągnięcia sztuki niemieckiej oraz poezję ludową. Domagali się odrodzenia języka i literatury narodowej oraz zmiany niemieckich stosunków politycznych. Jeden z najbardziej znaczących w skali światowej pisarzy niemieckich, dramaturg, prozaik, uczony, polityk i wolnomularz. Związany z romantyzmem, już w dzieciństwie pisał wiersze i dramaty biblijne, a gdy w 1765 roku podjął studia prawnicze W Lipsku, zabłysnął tam poezją anakreontyczną. Nie zerwał nigdy więzi łączących go z klasycyzmem. Był również myślicielem i uczonym, znawca wielu dziedzin wiedzy oraz sztuki. W 1775 roku osiadł w Weimarze gdzie pozostał do końca życia. Pełnił różne funkcje na dworze księcia sasko-weimarskiego, dochodząc do rangi prezydenta Izby Finansów. Nobilitowany w 1782 roku, w latach 1791-1817 kierował teatrem oraz wszystkimi instytucjami oświatowo-kulturalnymi księstwa. W 1786 roku wyjeżdża na dwa lata do Włoch, wyjazd ten wywiera duży wpływ na jego twórczość. Najbliższa przyjaźń łączyła go z Fryderykiem Schillerem. Miłość poety do Fryderyki Brion zmuszała go do właściwych form wyrażania spontanicznego uczucia w twórczości lirycznej. Na jego „Pieśni z Sesenheim” złożyły się, krótkie wiersze pełne czystego, bezpośredniego niejednokrotnie prawie dziecięcego wyrazu uczuć, utwory w których młody zakochany poeta, pełen miłosnego entuzjazmu opiewa swą promienną młodość. Wielka poezja może zdaniem młodego Goethego sięgać do języka ludowego bądź też demoniczno-genialnego. Pierwszy dramat Goethego Gotz von Berlichingen (1773), w którym w myśl zaleceń Heidera – siega do tematyki z czasów wojen chłopskich, jest wzorowany na teatrze szekspirowskim. Gotz obrońca uciśnionych i wróg samowolnych książąt. Jako rycerz – rozbójnik stara się bronić poddanych przed despotyzmem i samowolą biskupa z Bambergu, jest to typowy bohater okresu „burzy i naporu”. Pierwszym dziełem, które stało się sukcesem literatury niemieckiej na skalę światową, była powieść epistolarna „Cierpienia młodego Wertera (1774). Goethe koncentruje w niej uwagę na subiektywnym wyrazie uczuć i przeżyć bohatera tytułowego, rozwija typ romansu stworzonego przez Rousseau, który w „Nowej Helladzie” głosił potęgę namiętności. W odróżnieniu od dawniejszych powieści epistolarnych, w których listy są pisane przez kilka osób, w Cierpieniach wszystkie listy wyszły spod pióra bohatera tytułowego. Jedynie w końcowej partii autor rezygnuje z formy listu, aby podać relacje o tragicznej śmierci Wertera.
Dramat okresu „burzy i naporu” skierowany był przeciwko absolutyzmowi, często krytykował jednak poszczególne zjawiska, a nie system feudalny jako panującą formę ustroju polityczno - społecznego.
Kiedy fala burzy i naporu zaczęła słabnąc ukazała się tragedia młodego Johanna Christophera Friedricha Schillera (10.XI.1759 – 9.V.1805) – niemieckiego poety, filozofa, historyka, teoretyka teatru, estetyka i dramaturga przedstawiciela tzw. klasyki weimarskiej, syna felczera oficera księcia Wittenberskiego.
Wątek swej pierwszej sztuki Schieller zaczerpnął z opowiadania Christiana Schuberta o dwóch nienawidzących się braciach. W 1789 roku został wykładowcą historii i filozofii w Jenie gdzie pisał głównie prace historyczne. W 1792 roku otrzymał honorowe obywatelstwo Republiki Francuskiej za rewolucyjne przesłanie „Zbójców”, razem z nim odznaczenie to dostał m.in. Tadeusz Kościuszko. Ważnym rokiem dla Schiellera był rok 1797, kiedy to w piśmie „Almanach muz” opublikował ballady takie jak „Rękawiczka” czy „Rycerz Toggenburg”. Odważna tematyka dzieł Schiellera spowodowała, że poetę nazwano „piewcą wolności”, sukces „Zbójców” był ogromny, wkrótce nastała moda na tzw. literaturę zbójecką. Młodzieńczy zapal pisarza, dramatyczne napięcie sztuki i tragiczny patos porywały młodzież ówczesnej Europy. „Intryga i miłość” Schillera jest jedną najwybitniejszych tragedii mieszczańskich. Na dziejów miłości arystokraty do mieszczki córki poczciwego muzyka ukazuje tu dramaturg konflikty społeczne epoki. Schieller przeciwstawia w tej sztuce obłudny feudalno – dworski styl – życiu naturalnemu, które może istnieć tylko w kręgach warstwy mieszczańskiej.
Po II wojnie światowej w Niemczech zachodnich doszła do głosu młoda generacja pisarzy. Nie małe zasługi dla życia literackiego w RFN ma Hans Richter wieloletni kierownik „Grupy 47” – jak określa się uczestników niemieckojęzycznych spotkań literackich organizowanych w latach 1947-1967. Celem grupy było wspieranie młodych i nieznanych autorów. Od 1950 roku przyznawana była nagroda literacka grupy 47, której laureatami są m.in. :
· 1950 Gunter Erich za wiersze z tomiku „Abelegene Gehofle”
· 1951 Heinrich Boll za satyrę „Die Schwarzen Schaff”
· 1958 Gunter Grass za pierwszy rozdział „Blaszanego bębenka”
Reprezentatywnym pisarzem grupy jest Heinrich Boll (21.XII.1917 – 16.VII.1985) niemiecki pisarz katolicki, był ósmym dzieckiem Viktora Bolla i Marii Hermann. W latach 1924 -1928 chodził do katolickiej szkoły Kolonii, później do państwowego humanistycznego gimnazjum im. Cesarza Wilhelma w Kolonii gdzie zdał maturę. W 1938 r. rozpoczął studia filologii klasycznej, a po pierwszym semestrze został powołany do wojska, włączył na różnych frontach, kilkakrotnie ranny. W latach 1971-1974 przewodniczący międzynarodowego Pen Clubu , jest również laureatem literackiej nagrody nobla za rok 1972.
Autor „Zwierzeń Klowna” jest również patronem fundacji związanej z niemiecką partią zielonych, wspierającej działania służące rozwojowi społeczeństwa obywatelskiego oraz propagowaniu zrównoważonego rozwoju.
Przedstawicielstwa fundacji, której główna siedziba znajduje się w Niemczech, działają w 22 krajach, także w Polsce. Na arenie literackiej zadebiutował w 1949 roku opowiadaniem „Pociąg nadszedł punktualnie”, w rok później wychodzi zbiór jego krótkich opowiadań „Człowiek z nożami”, wkrótce powieść „Gdzie byłeś Adamie?” o tematyce wojennej. Bohaterami tych utworów są prości, przeciętni ludzie będący ofiarami reżimu hitlerowskiego, bądź też społeczeństwa i czasu w jakim żyją.
Lata 1953-1955 przynoszą uznane książki Bolla, „I nie poskarżył się ani jednym słowem”, „Niestrzeżone progi”, „chleb najwcześniejszych lat”. Utwory te traktują o wojnie i jej następstwach, a także moralnej nędzy jaka panowała w Republice Federalnej Niemiec po drugiej wojnie światowej.
Do najwybitniejszych dziel literatury niemieckiej należy niewątpliwie wydana w 1959 roku powieść „Bilard o w pół do dziesiątej”, której głównym tematem jest problem winy jednostki, problem winy Niemca w okresie ostatnich kilkudziesięciu lat, opisany na przykładzie rodziny architektów. Akcja powieści rozgrywa się w ciągu jednego dnia, jednak poprzez wspomnienia i refleksje głównych bohaterów Boll kreśli dzieje trzech generacji. W innej powieści tego autora „Zwierzenia klowna” (1963), syn bogatej rodziny ucieka przed wynaturzeniami swego środowiska, obierając karierę klowna, jego bunt ma jednak charakter indywidualny i nie może liczyć na powodzenie. Po raz pierwszy bohater Bolla jest ateistą.
Heinrich Boll jest także autorem utworów dramatycznych m.in. „Łyk ziemi”, a także słuchowisk radiowych’ „Nieuchwytni”, „Odjazd za godzinę”.
Polecane utwory :
Johann Wolfgang Goethe „Cierpienia młodego Wertera”
Johann Wolfgang Goethe „Faust”
Friedrich Schieller „Zbójcy”
Friedrich Schieller „Intryga i miłość”
Heinrich Boll „Bilard o w pół do dziesiątej”
Heinrich Boll „Śmierć Lohengrina”
Heinrich Boll „Utracona cześć Katarzyny Blum”
Heinrich Boll „ Kiedy wybuchła wojna”
Heinrich Boll „Kiedy wojna się skończyła”
Heinrich Boll „Niebanalni goście”
Heinrich Boll „Zwierzenia klowna”
Heinrich Boll „Opuszczenie oddziału”
Heinrich Boll „Koniec podróży służbowej”
Heinrich Boll „Dziennik Irlandzki”
Artykuł opracowano na podstawie : „Dzieje literatur europejskich” pod redakcją Władysława Floryana cz. 1 s. 74-82, 178-181. Ciekawostki o autorach zaczerpnięto z :
