System organizacyjny nazistowskich obozów koncentracyjnych, których początki
sięgają marca 1933 roku był pod względem strukturalno-administracyjnym we
wszystkich obozach identyczny. Z czasem uległ on jednak pewnym
przekształceniom i modyfikacjom, które ostatecznie zakończyło utworzenie w
1942 roku Głównego Urzędu Gospodarczo-Administracyjnego SS
(SS-Wirtschaftsverwaltungshauptamt, SS- WVHA) i włączenie do niego rozkazem
Himmlera z 3 marca 1942 roku - Inspektoratu Obozów Koncentracyjnych. SS- WVHA
składał się z pięciu grup urzędów, oznaczonych literami A, B ,C, D i W, z
których dla obozów największe znaczenie miała grupa Urzędów D - obozy
koncentracyjne. Jej kierownik był jednocześnie inspektorem obozów
koncentracyjnych. Grupa Urzędów D podzielona była na cztery urzędy .D1 -
Urząd Centralny złożony z pięciu referatów zajmujących się ogólnie sprawami
więźniów, zabezpieczeniem obozów, środkami technicznymi w nich się
znajdującymi oraz szkoleniem załóg SS. D2 - Urząd d/s Zatrudnienia Więźniów
złożony z trzech referatów, zajmujących się wykorzystaniem pracy więźniów,
ich szkoleniem i księgowością. D3 - Urząd d/s Sanitarnych w Obozach
składający się z trzech referatów zajmujących się zabezpieczeniem medycznym
więźniów i esesmanów oraz przedsięwzięciami sanitarno-higienicznymi. D4 -
Urząd d/s Administracyjno-Gospodarczych złożony z pięciu referatów,
zajmujących się sprawami zaopatrzenia odzieżowego, aprowizacja,
pomieszczeniami i magazynami, zagadnieniami prawnymi oraz gospodarka
finansowa obozów. Poza Grupa Urzędów D określone znaczenie dla obozów koncentracyjnych miała
również Grupa Urzędów W, zaangażowana w przedsięwzięcia gospodarcze, którą
kierował osobiście szef SS- WVHA SS - Obergruppenfuhrer Oswald Pohl. W
strukturze tej ogniskowały się działania gospodarczo-ekonomiczne całej
organizacji SS. Stad tez do jej obowiązków należało m.in. pełnienie nadzoru
nad firmami i ich filiami należącymi do SS, które funkcjonowały przy obozach
koncentracyjnych. Załogę SS KL Auschwitz, tak jak i załogi innych obozów
podzielić możemy na trzy podstawowe grupy, którym przydzielono odrębne
zadania. Pierwsza z nich najliczniejsza były oddziały wartownicze, druga obozowa
administracja, trzecia esesmani zatrudnieni w filiach centralnych instytucji
i firm SS działających przy obozie oświęcimskim. Podobnie jak cały system
organizacyjny nazistowskich obozów koncentracyjnych zmianom ulęgały także
ich załogi wartownicze. Po wielu różnych reorganizacjach, do momentu wybuchu
wojny, ukształtował się taki model organizacyjny oddziałów wartowniczych, w
których podstawowym pododdziałem stacjonującym przy obozie był batalion. Na
jego czele stal najczęściej starszy oficer SS, noszący tytuł dowódcy
batalionu. Podlegał on służbowo komendantowi obozu jako zwierzchnikowi
obozowego garnizonu SS.
W okresie od czerwca 1940 roku do listopada 1943 roku również w Oświęcimiu
batalion stanowił główna jednostkę organizacyjna obozowej załogi
wartowniczej. Jej kolejnymi dowódcami byli: SS Hauptstumfuhrer Arthur Plorin
(czerwiec 1940-lato 1942), SS Sturmbahnfuhrer Gebhard (lato 1942-sierpwin
1942) i SS Sturmbahnfuhrer Friedrich Hartjenstein (wrzesień 1942-listopad
1943). W czasie istnienia batalionu wchodziło w jego skład łącznie
czternaście kompanii wartowniczych, przy czym były wśród nich dwie kompanie
sztabowe, złożone z funkcjonariuszy obozowej administracji, kompania
przewodników psów, a część z nich pełniła czasowo funkcje kompanii
szkoleniowych. Na skutek przeprowadzonej w listopadzie 1943 roku
reorganizacji oświęcimskiego kompleksu obozowego i podziale go na trzy
obozy: Auschwitz 1 - obóz macierzysty, Auschwitz 2 - Birkenau i Auschwitz 3
- podobozy, batalion wartowniczy uległ likwidacji , a wchodzące w jego skład
pododdziały podporządkowano komendantom wymienionych obozów.
Wg orientacyjnych szacunków obozowa załoga wartownicza stanowiła ok. 75 %
ogółu wszystkich esesmanów przebywających w KL Auschwitz.
Tak jak we wszystkich obozach koncentracyjnych, zarząd obozu składał się do
marca 1942 roku z pięciu ponumerowanych cyframi rzymskimi wydziałów:
wydziału I - komendantury, wydziału II - politycznego, wydziału III - obozu
więźniarskiego, wydziału IV - administracji, wydziału V - lekarza
garnizonowego (obozowego). Po reorganizacjach związanych m.in. z powstaniem
Głównego Urzędu Gospodarczo-Administracyjnego SS, z wydziału I wyłoniono
dodatkowo wydział VI - opieka i szkolenie oddziałów SS. Wielkość
oświęcimskiego kompleksu obozowego spowodowała w tym samym czasie
konieczność powołania autonomicznego wydziału zatrudnienia więźniów
(wyłonionego z wydziału III), który oznaczono jako wydział IIIa. We
wszystkich nazistowskich obozach koncentracyjnych najważniejszą postacią, w
ich wewnętrznej hierarchii władzy był komendant.
W czasie gdy obozowa załoga SS stanowiła samodzielny garnizon łączył on te
funkcje ze stanowiskiem jego dowódcy. Komendantowi podporządkowani byli
wszyscy esesmani z obozowej załogi, odpowiadał on również formalnie za
całokształt spraw związanych z funkcjonowaniem podległego mu obozu.
Od 1942 roku był on ponadto dyrektorem wszystkich filii przedsiębiorstw SS,
które działały na terenie obozowym. Sam z kolei podlegał bezpośrednio
inspektorowi obozów koncentracyjnych, a poprzez niego szefowi SS- WVHA.
Założycielem i pierwszym komendantem obozu oświęcimskiego był
SS-obergruppenfuhrer Rudolf Franz Ferdynand Hoss, funkcje te pełnił do
listopada 1943 roku, po czym zostal awansowany na stanowisko kierownika
Urzędu D1, to jest Urzędu Centralnego w SS- WVHA. Zastąpił on na nim
SS-Obersturmbannfuhrera Arthura Liebenheschla, którego przeniesiono jako
komendanta do KL Auschwitz. Od maja 1944 roku do likwidacji obozu funkcje
kolejnego komendanta pełnił SS - Sturmbahnfuhrer Rudolf Baer, w okresie
istnienia autonomicznego obozu Auschwitz II, a wiec od listopada 1943r roku
do listopada 1944 roku funkcje jego komendanta pełnili SS-Sturmbannfuhrer
Friedrich Hartjenstein (przedtem jeden z dowódców oświęcimskiego batalionu
wartowniczego), a od maja 1944 roku SS-Hauptsturmfuhrer Josef Kramer
(wcześniej w 1940 roku adiutant komendanta KL Auschwitz). W KL Auschwitz III
(Monowitz i podobozy) od listopada 1943 do stycznia 1945 stanowisko
komendanta pełnił SS-Hauptsturmfuhrer Heinrich Schwarz (uprzednio m.in.
kierownik wydziału III w obozie macierzystym). Komendant obozu Auschwitz I
(obóz macierzysty) jako zwierzchnik oświęcimskiego garnizonu SS, był
jednocześnie zwierzchnikiem komendantów KL Auschwitz II - Birkenau i KL
Auschwitz III.
sięgają marca 1933 roku był pod względem strukturalno-administracyjnym we
wszystkich obozach identyczny. Z czasem uległ on jednak pewnym
przekształceniom i modyfikacjom, które ostatecznie zakończyło utworzenie w
1942 roku Głównego Urzędu Gospodarczo-Administracyjnego SS
(SS-Wirtschaftsverwaltungshauptamt, SS- WVHA) i włączenie do niego rozkazem
Himmlera z 3 marca 1942 roku - Inspektoratu Obozów Koncentracyjnych. SS- WVHA
składał się z pięciu grup urzędów, oznaczonych literami A, B ,C, D i W, z
których dla obozów największe znaczenie miała grupa Urzędów D - obozy
koncentracyjne. Jej kierownik był jednocześnie inspektorem obozów
koncentracyjnych. Grupa Urzędów D podzielona była na cztery urzędy .D1 -
Urząd Centralny złożony z pięciu referatów zajmujących się ogólnie sprawami
więźniów, zabezpieczeniem obozów, środkami technicznymi w nich się
znajdującymi oraz szkoleniem załóg SS. D2 - Urząd d/s Zatrudnienia Więźniów
złożony z trzech referatów, zajmujących się wykorzystaniem pracy więźniów,
ich szkoleniem i księgowością. D3 - Urząd d/s Sanitarnych w Obozach
składający się z trzech referatów zajmujących się zabezpieczeniem medycznym
więźniów i esesmanów oraz przedsięwzięciami sanitarno-higienicznymi. D4 -
Urząd d/s Administracyjno-Gospodarczych złożony z pięciu referatów,
zajmujących się sprawami zaopatrzenia odzieżowego, aprowizacja,
pomieszczeniami i magazynami, zagadnieniami prawnymi oraz gospodarka
finansowa obozów. Poza Grupa Urzędów D określone znaczenie dla obozów koncentracyjnych miała
również Grupa Urzędów W, zaangażowana w przedsięwzięcia gospodarcze, którą
kierował osobiście szef SS- WVHA SS - Obergruppenfuhrer Oswald Pohl. W
strukturze tej ogniskowały się działania gospodarczo-ekonomiczne całej
organizacji SS. Stad tez do jej obowiązków należało m.in. pełnienie nadzoru
nad firmami i ich filiami należącymi do SS, które funkcjonowały przy obozach
koncentracyjnych. Załogę SS KL Auschwitz, tak jak i załogi innych obozów
podzielić możemy na trzy podstawowe grupy, którym przydzielono odrębne
zadania. Pierwsza z nich najliczniejsza były oddziały wartownicze, druga obozowa
administracja, trzecia esesmani zatrudnieni w filiach centralnych instytucji
i firm SS działających przy obozie oświęcimskim. Podobnie jak cały system
organizacyjny nazistowskich obozów koncentracyjnych zmianom ulęgały także
ich załogi wartownicze. Po wielu różnych reorganizacjach, do momentu wybuchu
wojny, ukształtował się taki model organizacyjny oddziałów wartowniczych, w
których podstawowym pododdziałem stacjonującym przy obozie był batalion. Na
jego czele stal najczęściej starszy oficer SS, noszący tytuł dowódcy
batalionu. Podlegał on służbowo komendantowi obozu jako zwierzchnikowi
obozowego garnizonu SS.
W okresie od czerwca 1940 roku do listopada 1943 roku również w Oświęcimiu
batalion stanowił główna jednostkę organizacyjna obozowej załogi
wartowniczej. Jej kolejnymi dowódcami byli: SS Hauptstumfuhrer Arthur Plorin
(czerwiec 1940-lato 1942), SS Sturmbahnfuhrer Gebhard (lato 1942-sierpwin
1942) i SS Sturmbahnfuhrer Friedrich Hartjenstein (wrzesień 1942-listopad
1943). W czasie istnienia batalionu wchodziło w jego skład łącznie
czternaście kompanii wartowniczych, przy czym były wśród nich dwie kompanie
sztabowe, złożone z funkcjonariuszy obozowej administracji, kompania
przewodników psów, a część z nich pełniła czasowo funkcje kompanii
szkoleniowych. Na skutek przeprowadzonej w listopadzie 1943 roku
reorganizacji oświęcimskiego kompleksu obozowego i podziale go na trzy
obozy: Auschwitz 1 - obóz macierzysty, Auschwitz 2 - Birkenau i Auschwitz 3
- podobozy, batalion wartowniczy uległ likwidacji , a wchodzące w jego skład
pododdziały podporządkowano komendantom wymienionych obozów.
Wg orientacyjnych szacunków obozowa załoga wartownicza stanowiła ok. 75 %
ogółu wszystkich esesmanów przebywających w KL Auschwitz.
Tak jak we wszystkich obozach koncentracyjnych, zarząd obozu składał się do
marca 1942 roku z pięciu ponumerowanych cyframi rzymskimi wydziałów:
wydziału I - komendantury, wydziału II - politycznego, wydziału III - obozu
więźniarskiego, wydziału IV - administracji, wydziału V - lekarza
garnizonowego (obozowego). Po reorganizacjach związanych m.in. z powstaniem
Głównego Urzędu Gospodarczo-Administracyjnego SS, z wydziału I wyłoniono
dodatkowo wydział VI - opieka i szkolenie oddziałów SS. Wielkość
oświęcimskiego kompleksu obozowego spowodowała w tym samym czasie
konieczność powołania autonomicznego wydziału zatrudnienia więźniów
(wyłonionego z wydziału III), który oznaczono jako wydział IIIa. We
wszystkich nazistowskich obozach koncentracyjnych najważniejszą postacią, w
ich wewnętrznej hierarchii władzy był komendant.
W czasie gdy obozowa załoga SS stanowiła samodzielny garnizon łączył on te
funkcje ze stanowiskiem jego dowódcy. Komendantowi podporządkowani byli
wszyscy esesmani z obozowej załogi, odpowiadał on również formalnie za
całokształt spraw związanych z funkcjonowaniem podległego mu obozu.
Od 1942 roku był on ponadto dyrektorem wszystkich filii przedsiębiorstw SS,
które działały na terenie obozowym. Sam z kolei podlegał bezpośrednio
inspektorowi obozów koncentracyjnych, a poprzez niego szefowi SS- WVHA.
Założycielem i pierwszym komendantem obozu oświęcimskiego był
SS-obergruppenfuhrer Rudolf Franz Ferdynand Hoss, funkcje te pełnił do
listopada 1943 roku, po czym zostal awansowany na stanowisko kierownika
Urzędu D1, to jest Urzędu Centralnego w SS- WVHA. Zastąpił on na nim
SS-Obersturmbannfuhrera Arthura Liebenheschla, którego przeniesiono jako
komendanta do KL Auschwitz. Od maja 1944 roku do likwidacji obozu funkcje
kolejnego komendanta pełnił SS - Sturmbahnfuhrer Rudolf Baer, w okresie
istnienia autonomicznego obozu Auschwitz II, a wiec od listopada 1943r roku
do listopada 1944 roku funkcje jego komendanta pełnili SS-Sturmbannfuhrer
Friedrich Hartjenstein (przedtem jeden z dowódców oświęcimskiego batalionu
wartowniczego), a od maja 1944 roku SS-Hauptsturmfuhrer Josef Kramer
(wcześniej w 1940 roku adiutant komendanta KL Auschwitz). W KL Auschwitz III
(Monowitz i podobozy) od listopada 1943 do stycznia 1945 stanowisko
komendanta pełnił SS-Hauptsturmfuhrer Heinrich Schwarz (uprzednio m.in.
kierownik wydziału III w obozie macierzystym). Komendant obozu Auschwitz I
(obóz macierzysty) jako zwierzchnik oświęcimskiego garnizonu SS, był
jednocześnie zwierzchnikiem komendantów KL Auschwitz II - Birkenau i KL
Auschwitz III.
