Projekt założenia w Oświęcimiu obozu koncentracyjnego powstał w Urzędzie
Wyższego Dowódcy SS i Policji we Wrocławiu, na czele którego stal SS -
Gruppenfuhrer Erich von dem Bach - Zelewski. Podległy mu inspektor policji
bezpieczeństwa i służby bezpieczeństwa, SS - Oberfuhrer Arpad Wigand
wystąpił z takim projektem w końcu 1939 roku, naglony raportami o
przepełnieniu więzień na Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim, co utrudniało
policji bezpieczeństwa stosowanie terroru represji wobec polskiej ludności.
SS - Oberfuhrer Wigand w swej motywacji podkreślił, ze na Śląsku i w
Generalnym Gubernatorstwie wzmaga się ruch oporu, wobec czego musza nastąpić
aresztowania, a istniejące obozy koncentracyjne nie wystarcza na osadzenie w
nich wszystkich zatrzymanych. Wigand wskazał na Oświęcim jako miejsce
nadające się pod przyszły obóz koncentracyjny. Uważał, ze w istniejących tam
koszarach będzie można zaraz osądzić więźniów. Koszary położone poza
obszarem zwartej zabudowy miasta w rozwidleniu rzek Wisły i Soły, w
dzielnicy zwanej Zasole umożliwiały ewentualną rozbudowę obozu w przyszłości
oraz odizolowanie go od świata zewnętrznego. Dalszy argument stanowiło
dogodne połączenie Oświęcimia ze Śląskiem i Generalnym Gubernatorstwem.
W pierwszych dniach stycznia 1940 roku inspektor obozów koncentracyjnych SS
- Oberfuhrer Richard Gluck skierował do Oświęcimia komisje, której
przewodniczył obozu w Sachsenhausen, SS - Sturmbahnfuhrer Walter Eisfeld. W
wyniku oględzin komisja orzekła, ze koszary oświęcimskie nie nadają się do
urządzenia w nich obozu. Innego zdania był Urząd Wyższego Dowódcy SS i
Policji we Wrocławiu, gdyż 25 stycznia 1940 roku szef Głównego Urzędu SS
zawiadomił Reichsfuhrera SS Heinricha Himmlera, iż wg meldunku SS -
Gruppenfuhrera vin dem Bacha - Zelewskiego "Wkrótce obok Oświęcimia zostanie
urządzony obóz, który jest pomyślany jako rodzaj państwowego obozu
koncentracyjnego". W dniu 1 lutego 1940 w celu podjęcia ostatecznych decyzji miedzy innymi w
sprawie miejsca założenia planowanego obozu Reichsfuhrer SS Himmler
zarządził przeprowadzenie inspekcji następujących obiektów: wiezienia
policyjnego w Welzheim i obozu przejściowego w Kislau, . obozu we
Frauenbergu kolo Admontu, obozu w Sosnowcu i byłych koszar w Oświęcimiu. 21
lutego 1940 roku Gluck zawiadomił Himmlera, ze w wyniku inspekcji ustalono
ze dawne polskie koszary artyleryjskie w Oświęcimiu po uzupełnieniu
niektórych urządzeń sanitarnych i zmianach budowlanych nadają się na obóz
kwarantanny i jeśli tylko rokowania nakazane przez szefa policji
bezpieczeństwa w sprawie odstąpienia obiektu przez Wehrmacht dobiegną końca
to obóz kwarantanny zostanie natychmiast uruchomiony. W wyniku rokowań
generał lotnictwa Halm wyraził 8 kwietnia 1940 roku zgodę na
wydzierżawienie oświęcimskich koszar i sporządzenie umowy w sprawie
przekazania ich władzom SS.W związku ze sfinalizowaniem pertraktacji miedzy Wehrmachtem a SS przebywała w Oświęcimiu w dniach 18-19 kwietnia 1940 roku kolejna komisja której
przewodniczył SS Haumptsturmfuhrer Rudol Hoss, pełniący po Eisfeldzie
funkcje kierownika obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. W czasie
przejazdu przez Wrocław komisja spotkała się z Wigandem i zapoznała
szczegółowo z jego projektem przejściowego obozu kwarantanny dla polskich
więźniów przed osadzeniem ich w obozach koncentracyjnych w głębi Rzeszy.
Wg projektu Wiganda miał to być obóz dla 10000 więźniów. W wyniku raportu z
inspekcji złożonemu Glucksowi przez Hossa, Reichsfuhrer SS Himmler 27
kwietnia 1940 roku wydal rozkaz założenia w Oświęcimiu obozu
koncentracyjnego i rozbudowania go silami więźniów. Hoss odkomenderowany
przez Glucka ponownie do Oświęcimia przybył tam 30 kwietnia z pięcioma
esesmanami by kierować pracami przygotowawczymi. W dniu 4 maja 1940 roku
mianowano go oficjalnie komendantem Konzentrazionlager Auschwitz.
Pierwszy szkic generalnego planu rozbudowy obozu oświęcimskiego, zwanego
macierzystym był gotowy w ogólnych zarysach juz w czerwcu 1941 roku,
ostateczny szczegółowy plan został zatwierdzony przez Główny Urząd
Gospodarczo-Administracyjny SS w grudniu 1942 roku i przekazany komendantowi
do realizacji juz w trakcie rozbudowy.
Teren przewidziany pod rozbudowę graniczył od południa z prowadząca wzdłuż
Soły droga Oświęcim- Rajsko i ciągnął się dalej ku północy aż po tory
kolejowe biegnące z Oświęcimia do Jawiszowic. Generalny plan rozbudowy
przewidywał utworzenie czterech stref. W pierwszej na zachód od obozu
przewidziane było osiedle SS z zieleńcami, boiskiem sportowym i ujeżdżalnią
koni, w drugiej strefie komendantura, a w jej przedłużeniu teren
gospodarczo -przemysłowy (wodociągi, magazyny, warsztaty i inne), w trzeciej
graniczącej z komendanturą i terenem gospodarczo- przemysłowym właściwy obóz
koncentracyjny, w czwartej graniczącej od zachodu z obozem koszary
garnizonowe SS. Na sam obóz wyznaczono obszar długości 1000m i szerokości 400m. Budynki
przeznaczone dla więźniów miały tworzyć dwa kompleksy rozdzielone placem.
Pierwszy kompleks stanowiły istniejące i przewidziane do rozbudowy budynki
murowane obozu macierzystego. Miały się w nim znajdować 33 bloki mieszkalne.
Po wyburzeniu budynków gospodarczych i warsztatowych miedzy pierwszym a
drugim kompleksem planowano urządzenie dużego placu apelowego. Oba kompleksy
miały liczyć łącznie 78 jednopiętrowych budynków mieszkalnych dla więźniów.
Realizacje planu rozbudowy obozu macierzystego podjęto w 1941 roku silami
więźniów przy wykorzystaniu materiałów budowlanego pochodzącego z rozbiórki
wyburzonych domów w dzielnicy Zasole, przystąpiono do budowy 8 budynków
jednopiętrowych na palcu apelowym (w miejscu dawnej ujeżdżalni), w 14
budynkach parterowych nadbudowano jedno pietro i wybudowano kuchnie obozowa.
Poza drutami ogrodzenia wybudowano budynek administracyjny dla SS. Do
jesieni 1944 roku wybudowano most na Sole z drogą prowadzącą do szosy
Oświęcim -Kęty-Bielsko i nowa drogę do dworca kolejowego w Oświęcimiu,
skanalizowano teren przewidziany pod rozbudowę obozu, rozpoczęto budowę
stacji pomp, budynków wodociągowych oraz ciepłowni. Z planowanego drugiego
kompleksu pomieszczeń dla więźniów wybudowano 20 budynków jednopiętrowych na
tzw. przedłużeniu obozu. Juz wiosna 1944 roku urządzono tam w pięciu
budynkach warsztaty i magazyny odzieżowe. Dwa budynki oddano do dyspozycji
lekarza SS prof. dra Carla Clauberga. W maju przeniesiono do nich z bloku nr
10 obozu macierzystego stacje eksperymentalna oraz więźniarki - Żydówki
przeznaczone do doświadczeń w zakresie sterylizacji. W dalszych blokach
umieszczono w październiku 6000 więźniarek przeniesionych z obozu kobiecego
w Brzezince. Ponadto wystawiono budynek przyjęć więźniów do obozu. W lecie
1944 roku uruchomiono w nim instalacje do kąpieli oraz komory z aparatura
dezynfekcyjna. Zarówno plan rozbudowy obozu jak i jego częściowa realizacja pozwalają na
stwierdzenie, ze obóz macierzysty w Oświęcimiu był budowany jako obiekt
trwały, który miał w przyszłości służyć przez wiele do wiezienia i
unicestwiania przeciwników hitlerowskiej Rzeszy.
Wyższego Dowódcy SS i Policji we Wrocławiu, na czele którego stal SS -
Gruppenfuhrer Erich von dem Bach - Zelewski. Podległy mu inspektor policji
bezpieczeństwa i służby bezpieczeństwa, SS - Oberfuhrer Arpad Wigand
wystąpił z takim projektem w końcu 1939 roku, naglony raportami o
przepełnieniu więzień na Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim, co utrudniało
policji bezpieczeństwa stosowanie terroru represji wobec polskiej ludności.
SS - Oberfuhrer Wigand w swej motywacji podkreślił, ze na Śląsku i w
Generalnym Gubernatorstwie wzmaga się ruch oporu, wobec czego musza nastąpić
aresztowania, a istniejące obozy koncentracyjne nie wystarcza na osadzenie w
nich wszystkich zatrzymanych. Wigand wskazał na Oświęcim jako miejsce
nadające się pod przyszły obóz koncentracyjny. Uważał, ze w istniejących tam
koszarach będzie można zaraz osądzić więźniów. Koszary położone poza
obszarem zwartej zabudowy miasta w rozwidleniu rzek Wisły i Soły, w
dzielnicy zwanej Zasole umożliwiały ewentualną rozbudowę obozu w przyszłości
oraz odizolowanie go od świata zewnętrznego. Dalszy argument stanowiło
dogodne połączenie Oświęcimia ze Śląskiem i Generalnym Gubernatorstwem.
W pierwszych dniach stycznia 1940 roku inspektor obozów koncentracyjnych SS
- Oberfuhrer Richard Gluck skierował do Oświęcimia komisje, której
przewodniczył obozu w Sachsenhausen, SS - Sturmbahnfuhrer Walter Eisfeld. W
wyniku oględzin komisja orzekła, ze koszary oświęcimskie nie nadają się do
urządzenia w nich obozu. Innego zdania był Urząd Wyższego Dowódcy SS i
Policji we Wrocławiu, gdyż 25 stycznia 1940 roku szef Głównego Urzędu SS
zawiadomił Reichsfuhrera SS Heinricha Himmlera, iż wg meldunku SS -
Gruppenfuhrera vin dem Bacha - Zelewskiego "Wkrótce obok Oświęcimia zostanie
urządzony obóz, który jest pomyślany jako rodzaj państwowego obozu
koncentracyjnego". W dniu 1 lutego 1940 w celu podjęcia ostatecznych decyzji miedzy innymi w
sprawie miejsca założenia planowanego obozu Reichsfuhrer SS Himmler
zarządził przeprowadzenie inspekcji następujących obiektów: wiezienia
policyjnego w Welzheim i obozu przejściowego w Kislau, . obozu we
Frauenbergu kolo Admontu, obozu w Sosnowcu i byłych koszar w Oświęcimiu. 21
lutego 1940 roku Gluck zawiadomił Himmlera, ze w wyniku inspekcji ustalono
ze dawne polskie koszary artyleryjskie w Oświęcimiu po uzupełnieniu
niektórych urządzeń sanitarnych i zmianach budowlanych nadają się na obóz
kwarantanny i jeśli tylko rokowania nakazane przez szefa policji
bezpieczeństwa w sprawie odstąpienia obiektu przez Wehrmacht dobiegną końca
to obóz kwarantanny zostanie natychmiast uruchomiony. W wyniku rokowań
generał lotnictwa Halm wyraził 8 kwietnia 1940 roku zgodę na
wydzierżawienie oświęcimskich koszar i sporządzenie umowy w sprawie
przekazania ich władzom SS.W związku ze sfinalizowaniem pertraktacji miedzy Wehrmachtem a SS przebywała w Oświęcimiu w dniach 18-19 kwietnia 1940 roku kolejna komisja której
przewodniczył SS Haumptsturmfuhrer Rudol Hoss, pełniący po Eisfeldzie
funkcje kierownika obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. W czasie
przejazdu przez Wrocław komisja spotkała się z Wigandem i zapoznała
szczegółowo z jego projektem przejściowego obozu kwarantanny dla polskich
więźniów przed osadzeniem ich w obozach koncentracyjnych w głębi Rzeszy.
Wg projektu Wiganda miał to być obóz dla 10000 więźniów. W wyniku raportu z
inspekcji złożonemu Glucksowi przez Hossa, Reichsfuhrer SS Himmler 27
kwietnia 1940 roku wydal rozkaz założenia w Oświęcimiu obozu
koncentracyjnego i rozbudowania go silami więźniów. Hoss odkomenderowany
przez Glucka ponownie do Oświęcimia przybył tam 30 kwietnia z pięcioma
esesmanami by kierować pracami przygotowawczymi. W dniu 4 maja 1940 roku
mianowano go oficjalnie komendantem Konzentrazionlager Auschwitz.
Pierwszy szkic generalnego planu rozbudowy obozu oświęcimskiego, zwanego
macierzystym był gotowy w ogólnych zarysach juz w czerwcu 1941 roku,
ostateczny szczegółowy plan został zatwierdzony przez Główny Urząd
Gospodarczo-Administracyjny SS w grudniu 1942 roku i przekazany komendantowi
do realizacji juz w trakcie rozbudowy.
Teren przewidziany pod rozbudowę graniczył od południa z prowadząca wzdłuż
Soły droga Oświęcim- Rajsko i ciągnął się dalej ku północy aż po tory
kolejowe biegnące z Oświęcimia do Jawiszowic. Generalny plan rozbudowy
przewidywał utworzenie czterech stref. W pierwszej na zachód od obozu
przewidziane było osiedle SS z zieleńcami, boiskiem sportowym i ujeżdżalnią
koni, w drugiej strefie komendantura, a w jej przedłużeniu teren
gospodarczo -przemysłowy (wodociągi, magazyny, warsztaty i inne), w trzeciej
graniczącej z komendanturą i terenem gospodarczo- przemysłowym właściwy obóz
koncentracyjny, w czwartej graniczącej od zachodu z obozem koszary
garnizonowe SS. Na sam obóz wyznaczono obszar długości 1000m i szerokości 400m. Budynki
przeznaczone dla więźniów miały tworzyć dwa kompleksy rozdzielone placem.
Pierwszy kompleks stanowiły istniejące i przewidziane do rozbudowy budynki
murowane obozu macierzystego. Miały się w nim znajdować 33 bloki mieszkalne.
Po wyburzeniu budynków gospodarczych i warsztatowych miedzy pierwszym a
drugim kompleksem planowano urządzenie dużego placu apelowego. Oba kompleksy
miały liczyć łącznie 78 jednopiętrowych budynków mieszkalnych dla więźniów.
Realizacje planu rozbudowy obozu macierzystego podjęto w 1941 roku silami
więźniów przy wykorzystaniu materiałów budowlanego pochodzącego z rozbiórki
wyburzonych domów w dzielnicy Zasole, przystąpiono do budowy 8 budynków
jednopiętrowych na palcu apelowym (w miejscu dawnej ujeżdżalni), w 14
budynkach parterowych nadbudowano jedno pietro i wybudowano kuchnie obozowa.
Poza drutami ogrodzenia wybudowano budynek administracyjny dla SS. Do
jesieni 1944 roku wybudowano most na Sole z drogą prowadzącą do szosy
Oświęcim -Kęty-Bielsko i nowa drogę do dworca kolejowego w Oświęcimiu,
skanalizowano teren przewidziany pod rozbudowę obozu, rozpoczęto budowę
stacji pomp, budynków wodociągowych oraz ciepłowni. Z planowanego drugiego
kompleksu pomieszczeń dla więźniów wybudowano 20 budynków jednopiętrowych na
tzw. przedłużeniu obozu. Juz wiosna 1944 roku urządzono tam w pięciu
budynkach warsztaty i magazyny odzieżowe. Dwa budynki oddano do dyspozycji
lekarza SS prof. dra Carla Clauberga. W maju przeniesiono do nich z bloku nr
10 obozu macierzystego stacje eksperymentalna oraz więźniarki - Żydówki
przeznaczone do doświadczeń w zakresie sterylizacji. W dalszych blokach
umieszczono w październiku 6000 więźniarek przeniesionych z obozu kobiecego
w Brzezince. Ponadto wystawiono budynek przyjęć więźniów do obozu. W lecie
1944 roku uruchomiono w nim instalacje do kąpieli oraz komory z aparatura
dezynfekcyjna. Zarówno plan rozbudowy obozu jak i jego częściowa realizacja pozwalają na
stwierdzenie, ze obóz macierzysty w Oświęcimiu był budowany jako obiekt
trwały, który miał w przyszłości służyć przez wiele do wiezienia i
unicestwiania przeciwników hitlerowskiej Rzeszy.
