1.Model Transmisji
Komunikacja to przekaz informacji od nadawcy do odbiorcy. Uwzględnia się podstawowe elementy (nadawca, komunikat, odbiorca). Każdy z tych elementów był rozbudowywany. Badacze patrzeli na to z różnych punktów widzenia. Pierwsze, te z lat 30 i 40, traktowaly jednostke jako mechanizm na który media wpływały bezpośrednio, wywołując silny efekt zgodny z zamierzeniem nadawców.Lata 50 i 60 to modele mówiące o pośrednim wpływie środków przekazu – wprowadzono lidera opinii jako pośrednika. Potem przypisano medią role jednego z czynników oddziałujących na odbiorcę.Współcześni badacze komunikowania masowego odrzucili te modele, ale sposób postrzegania mediów jako jednego z czynników oddziałującego na odbiorcę pozostał w społeczeństwie
Warianty:
Model wszechmocy propagandy:
Wariant ten stosowany jest do dziś. Powstał na podstawie obserwacji działania propagandy hitlerowskiej w latach ’30 XX w. Zakładał określony model człowieka i społeczeństwa związany z teoriami Freuda, Younga, behawioralne (człowiek działa zgodnie ze swoimi popędami, realizując swoje potrzeby)Twórcy komunikatów byli doskonale zorientowani w psychologii ludzi podczas kryzysu ekonomicznego. Model wszechmocy propagandy w zmodyfikowanym kształcie jest stosowany w marketingu politycznym. Nawet obecny jest w reklamach. Odwołują się do potrzeb, zainteresowań i instynktów. Napoje energetyczne, obuwie sportowe odwołuje się (muzyką, ubiorem) do zainteresowań młodych ludzi, bo to młodzi ludzie są targetem reklamy.
Wariant aktu perswazyjnego.
Powstał w latach ’40 XX w. Twórcą modelu jest Karol Lasswell. Wariant ten akcentuje w akcie komunikacyjnym cel, jaki sobie zakłada nadawca komunikatu do osiągnięcia. Model mówi nam to, ze na skutek ma wpływ nie tylko treść komunikatu, ale też to, za pomocą jakiego medium został przekazany.
Wariant przekazu sygnałów
Model Christophera Schannon’a powstały w 2 poł. lat ’40 XX w. Najbardziej wzorcowy dla postrzegania komunikacji jako przekazywania określonych treści od nadawcy do odbiorcy. Przekaz przekształcany jest przez nadajnik. Sygnał musi być dopasowany do kanału, w jakim będzie szedł do adresata. Tak działa radio. Ludzie tworzący audycje ð przetworzenie komunikatu na fale radiowe przez nadajnik ð fale radiowe to kanał ð odbiornik radiowy odbiera sygnał ð tak trafia nam do ucha. Źródło zakłóceń (szum) powoduje, że przekaz ze źródła informacji dociera do adresata nie dokładnie tak jak został nadany. Zniekształcono komunikat.
2. Model typologiczny
Powstał w 2. poł. lat ’40 XX w. Kurt Lewin. Wprowadził pojęcie przepływu wiadomości. Uważał, że jest nierównomierny i niecałkowity, a reguluje go seria barier, które są kontrolowane przez jednostki lub instytucje – odźwiernych, przepuszczających pewne informacje, a inne zatrzymując. Mówi o selekcjonerach, którzy decydują o tym, co dotrze ostatecznie do adresata. To tak jakby śluzy, tamujące lub puszczające rzekę informacji, decydujące
o tym co i w jakim tempie dotrze do morza (adresata) Są odpowiedni ludzie, decydujący o tym, jak mają wyglądać wydziały, ale nie docierają do nas dokumenty podpisywane na radzie wydziałów. Selekcjonerzy nie dali nam, studentom, do tego dostępu.
Wariant dwustopniowego przesyłu informacji i opinii
Powstał w poł. ’50 XX w. Twórca: Paul Lazarsfeld. Model ten zakłada, że treść rozpowszechniana przez środki masowego przekazu nie zawsze dociera do odbiorców w takiej formie, w jakiej zostały stworzone, gdyż na swojej drodze przechodzi przez tzw. Przywódców opinii podobnie do wariantu typologicznego. Przywódca opinii to ten, kto przekazuje dalej komunikat – to powiedzmy sprawozdawca, który zmodyfikował nieco informację.
3. Model socjologiczny
Model skupia się na twórcy i odbiorcy. Stworzony pod koniec lat ’50 przez Johna i Matyldę Riley’ów.
Nadawca nie jest w 100% samodzielny. Nie tworzy w 100% tego, co chciał przekazać. Nadawca zawsze funkcjonuje w jakiejś strukturze społecznej – rodzinie, zawodzie, religii. Np. katolik wychowany w rodzinie katolickiej. Inaczej będzie konstruować komunikat o aborcji niż osoba niewierząca. Inaczej będzie odbierać taki przekaz katolik; inaczej osoba niewierząca. Inaczej my, Polacy odbieramy działania Eriki Stainbach, inaczej odbierają jej
komunikaty Amerykanie, którzy mają zupełnie inną historię. Na treść komunikatu ma duży wpływ to, w jakiej grupie funkcjonuje nadawca i w jakiej grupie funkcjonuje odbiorca. Komunikat nie przebiega linearnie od nadawcy do odbiorcy, gdyż to, jak nadawca tworzy komunikat, zależy od sygnałów, jakie wysyła odbiorca. Nadawca respektuje oczekiwania odbiorcy.
4. Model selekcji
Stworzony w 2. poł. lat ’50. Podkreśla się rolę dziennikarza (komunikatora, który łączy społeczeństwo i który występuje w modelu jako element spajający – tą część społeczeństwa, która chwilowo jest nadawcą i tą, która chwilowo jest odbiorcą. Dziennikarz realizuje funkcję selekcjonera. Selekcja ta następuje zgodnie z oczekiwaniami odbiorców. Komunikowanie masowe uważa się za proces samoregulujący się. Ale jest to dyskusyjne. Bo telewizja nie spełnia naszych oczekiwań. A w latach ’50 tak się uważało. Że spełnia się w 100% oczekiwania odbiorców. No bo i wszyscy ludzie są tacy sami.
5.Model sprzężenia zwrotnego
Powstał w połowie lat 60. Odzwierciedla wzajemny wpływ w komunikowaniu nadawcy i odbiorcy. Nadawca spełnia oczekiwania odbiorcy i na odwrót.
6.Model analityczny
Rozbudowuje czynniki, wpływające na nadawcę i na odbiorcę. Wskazuje na elementy, decydujące o kształcie komunikatu. Są to: Osobowość nadawcy, obraz własny, miejsce N w grupie społecznej (np. zawodowej), miejsce N w szerszej grupie społecznej, presja opinii publicznej. Po stronie odbiorcy też można te elementy wymienić. Wszystkie one wpływają na N, na O i na odbiór komunikatu. Na sam komunikat wpływa: presja przekaźnika (wybór medium, tworzywa dla komunikatu – nie zawsze ma na to nadawca wpływ).
7.Model wspólnoty doświadczeń
Stworzony przez Wilbura Schramm’a stanowi modyfikację Schannon’a. Wprowadza pojęcie wspólnoty doświadczeń (postaw, idei, symboli), powielanych przez N i O, a które warunkują efektywność komunikowania. Łatwiej jest buddyście dogadać się z buddystą niż z faszystą. Wspólnota poglądów jest gwarancją pełnego aktu komunikacji. Część wspólna to sygnał.
8. Model systemowy:
Komunikowanie masowe dekoduje się przy uwzględnieniu społeczeństwa amerykańskiego z początku lat ’70. Na sposób komunikowania się społeczeństwa wpływają instytucje takie jak oficjalne agencje kontroli (CIA, FBI), zrzeszenia gromadzące twórców komunikatów (dziennikarze), agencje reklamowe, instytucje badające rynek (nawet czasopisma nie próbują kreować poglądów i kultury czytelniczej bez dokładnych badań rynku) i wiele innych (finansiści, ciało ustawodawcze, uwagi publiczności, oczekiwania, gusty).
Wariant mozaiki kulturowej
Odnosi się głównie do komunikatów treści kulturowych (lat ’60). Model kultury przypomina mozaikę wartości – to efekt działania mediów. Media są selekcjonerami przepływu informacji z pamięci zbiorowej (tradycja). To, co media nam przesieją z pamięci zbiorowej, to mamy w komunikacji społecznej.
Model społeczno kulturowy
Andre Tudor, 1970. Wskazuje na dwa uwarunkowania procesu komunikowania:
§ Struktura społeczna (społeczne usytuowanie N i O). Określa sytuację i miejsce przekaźnika
§ Kultura (orientacja, oczekiwania poznawcze, wartościujące, estetyczne po stronie N i O). Określa język przekaźnika.
Model rozszerzania doświadczeń
Rozwija wariant Schannona i Schramma i wprowadza element uczenia się do analizy komunikowania. Wskazuje się, że elementem wpływającym na tworzenie komunikatu, jest nauka.
9.Model Ekspresyjny (rytualny)
Komunikację traktuje się jako uczestnictwo we wspólnocie, opartej na podzielaniu tych smaych uczuć i doświadczeń. Kładzie nacisk na satysfakcję N i O, a nie na cel instrumentalny, Komunikowanie ma charakter dekoratywny, a nie utylitarny (użytkowy). Dużą rolę odgrywają symbole. Trudno ustalić, jaką funkcję pełni N, a jaką O – zamieniają się miejscami w trakcie komunikowania. To najczęściej rytualne sytuacje. Np. msza – niby nie zakłada wyciągania korzyści utylitarnych. Trudno powiedzieć, kto jest N, a kto O. Dużą rolę odgrywa symbolika, wspólne odczuwanie aktu komunikacyjnego.
10.Model rozgłosu
Komunikowanie traktuje się jako poszukiwanie emocji. Zakłada się, że komunikacja trwa tylko w czasie teraźniejszym. Model nie zakłada przesyłu jakiejś informacji – jest oparty na samych emocjach. Nawet nie opiera się o wspólnotę idei czy wspólne rozumienie symboli. Komunikacja jest czymś ulotnym. Podkreśla element rozrywki.
11. Model recepcji (kodowania i dekodowania przekazu)
Podkreśla odmienność informacji tego samego przekazu przez wielu odbiorców. Różni odbiorcy różnie odbierają te same treści. Powstał poprzez rozwój semiotyki. Punkt ciężkości ustawiony jest nie na N lub O, a na samą recepcję
12,Model percepcji
Przypomina budowę łańcuszkową. Zrywa z linearnością schematu. Ogniwa:
§ Instytucja, osoba tworząca komunikat
§ Postrzeganie wydarzenia
§ Reakcja na wydarzenia
§ Sytuacja w której się to dizeje
§ Wybór środków wyrazu
§ Wybór materiałów (medium, przekaźnika)
§ Kontekst
§ Przekaz treści
§ Efekt
Model dynamiczny, nielinearny, można zastosować w różnych formach komunikowania. Komunikowanie jest zjawiskiem czysto psychologicznym, ma charakter łańcuchowo-rozszczepiający się.Model łączy przekaz z rzeczywistością, jest w stanie nas poinformować o znaczeniu komunikatu, komunikowanie to jedność percepcji lub recepcji i komunikującego lub czynnika kontroli.Występują dwa kierunki analizy: horyzontalny i wertykalny.Poziom horyzontalny – wydarzenie(W) inicjuje komunikację i jest postrzegane przez N (maszyna np. kamera lub osoba). N selekcjonuje wydarzenie W i postrzega W’.Poziom wertykalny – stosunki między formą a treścią przekazu są dynamiczne i interaktywne. Przekaz nigdy nie jest identyczny z percepcją W’.
